ارگ بم؛ بزرگترین بنای خشتی دنیا - وبلاگ قطب نما

به گزارش وبلاگ قطب نما، ارگ بم بزرگترین سازه خشتی دنیا بود که در زلزله شدید و مخرب سال 1382 به طور کامل از بین رفت ولی امروزه ارگ بم دوباره بازسازی و بازسازی شده است.

ارگ تاریخیبم، از جمله بزرگترین مجموعه بناهای خشتیاست که بیش از بیست قرن مورد سکونت اهالی شهر بم نهاده شده است. ارگ بم در شمالشرقی شهر بم واقع است. از طرف شمال به رودخانه بم یا رودخانه پشترود، از شرق به یخچالقدیمی و بقایای مسجد حضرت رسول (ص) و باغهای محله باغ دروازه، از جنوب به پارکتازه احداث ارگ و محله حافظ آباد و از غرب به محله مزار خواجه مراد محدود است.مجموعه ارگ بم، شامل شهر قدیم و قلعه قریب به 20 هکتار وسعتدارد و مساحت ارگ و قلعه قریب به 6 هکتار است. بخش علیا یا همان و ارگ حکومت نشینو مرکز فرماندهی سیاسی و نظامی شهر بوده و مساکن و بناهای آن رو به جانب قلعه یابخش علیا داشتند مشرف است.

نمایی از داخل مجموعه ارگ بم

تاریخچه ارگبم

در خصوص قدمت واقعی این پدیده شگفت انگیز تاریخی، مدارک و مستندات قابل توجهیدر دست نیست و باستان شناسان نیز سالیان سال آن را در برنامه کاری خود قرارنداده اند، بنابراین با توجه به متون تاریخی و نقل قول های پیشینیان، به نظر می رسدشروع ساخت و احداث این مجموعه بزرگ به دوران بهمن بن اسفندیار که به اردشیر درازدست از شاهان دوران هخامنشی معروف است، باز می گردد.

البته روی دیوارهاو قسمت هایی از ارگ، لایه های ساختمانی بسیاری دیده می گردد که نمایشگر ساخت وسازهایی است که به دفعات در ارگ صورت گرفته و می توان این امر را سندی بر درستیقدمت بیان شده توسط متون تاریخی و نقل قول های پیشینیان دانست. به نظر می رسد حدود150 سال پیش ساکنان مجموعه ارگ بم، این بنای بزرگ را ترک نموده و برای زندگی،باروی شارستان (در حوزه شمالی و با فاصله کمی از باروی ارگ جای گرفته است)،باغ ها و نخلستان های بیرون از شهر را انتخاب کرد ه اند. کارشناسان، وسعت ارگ بمرا دو هکتار برآورد نموده و مساحت ارگ و قلعه را تقریبا 6 هکتار تخمین زده اند.

تصویر هوایی از پلان ارگ بم

معماری سازهارگ بم

ارگ بم و شهر آن از جمله قلعه هاینظامی بسیار مهم و تاریخی به شمار می فرایند. در میان قلعه عمارت حاکم نشین روی صخره ایطبیعی بنا شده بود که دارای 5 طبقه بود و همگی از جنس خشت و گل. ستون ها و قوس هاباقی مانده در قلعه بم، مغازه های نانوایی، روغنگیری و قفسه های خشتی در بازارقلعه نشان از رونق گذشته آن داشت. ارگ بم نمونه کاملی از شیوه های معماری ایراناست.

این ارگ تاریخیاز گونه های معماری متعددی از جمله بخش های زیر تشکیل شده است:

• دیوار حصار
• برج و بارو و دروازه های متعدد
• مسجد
• بازار
• تکیه
• کاروانسرا
• مدرسه
• حمام
• زورخانه
• محله های مسکونی با خانه های اعیان نشین یا عامه نشین
• بخش حاکم نشینشامل سربازخانه، اصطبل، آسیاب، خانه فرمانده قشون و بخش اقامت حاکم شامل خانهحاکم
• عمارت چهارفصل
• برج دیدبانی

ارگ بم قبل و بعد از زلزله و بعد از مرحله بازسازی شده

زلزله سال1382

زلزله سال2003 در بم بیشتر از 80 درصد ارگ را ویران کرد. به عنوان یک میراث فرهنگ جهانی خیلیاز کشورها در جریان باز سازی آن شرکت کردند. ژاپن، ایتالیا و فرانسه جز کشورهاییبودند که از ابتدا همکاری کردند. ژاپن حدود 1.3 میلیون دلار به ایران برای بازسازییاری کرد، و با ارسال تجهیزات و ایجاد طرح سه بعدی از ارگ بم برای افزایش دقت نوسازی،این پروژه را پشتیبانی کرد.

وزارت میراث و فعالیت های فرهنگی ایتالیا نیز با اجرایپروژه ای با بودجه ای در حدود 500000 یورو جهت بازسازی و استحکام بخشی برج شماره یک(در گوشه جنوب غربی دیوار پیرامونی شهر تاریخی) در بازسازی ارگ تاریخی مشارکت کرد.

اینپروژه که با همکاری گروهی از کارشناسان ایتالیایی و ایرانی انجام شد در تابستان1390 به خاتمه رسید. فرانسه با تهیه نقشه ارگ بم به ایران یاری کردند. بانک جهانیهم مبلغ زیادی پول به این پروژه یاری کرد. ارگ بم ایران پس از زلزله یک دهه پیش دربم به شدت تخریب شد و از آن موقع در فهرست آثار در خطر نهاده شد، اما با توجه بهبازسازی های صورت گرفته در طول سالهای گذشته سازمان یونسکو در تیر 1392 ارگ بم را ازفهرست آثار در خطر خارج شد.

تصویری از اثر تاریخی ارگ بم

نکات جالبدرباره ارگ بم

1. برخی ازتاریخ دانان ارگ بم را به بهمن پسر گشتاسپ نسبت می دهند که تا حدود 2 قرن پیش مردمدر ارگ زندگی می کردند. در طول تاریخ این اثر تاریخی بارها مورد یورش نهاده شده وبازسازی شده است.
2. در برخی خانه هاحمام اختصاصی به چشم می خورد و در کنار تعدادی از آنها اصطبل را جدا از محل زندگیساخته اند. تعدادی از خانه های ارگ بدون در نظر دریافت مقاومت و باربری ستو ن ها 2طبقه ساخته شده اند.
3. مردم ارگ بمبا کشاورزی و قالی بافی امرار معاش می کردند. از دروازه دوم می توان بخش حاکم نشینارگ را دید که بر فراز کوهی واقع شده است.
4. در کناراصطبل حیوانات مخزن آب و چاهی در بخش جنوب شرقی واقع شده است. در واقع آب آشامیدنیساکنان ارگ از چاه هایی در حیاط خانه ها تامین می شده است.
5. ارگ بم تنها یکورودی دارد که طاق ورودی آن قابل مقایسه با قوس های دوره ساسانی است و 2 برج طرفینو هشتی.
6. زلزله سال1382 باعث آشکار شدن لایه های زیرین ساخت و سازهای خشتی شد که مورد توجه ویژه یباستان شناسان نهاده شد. به طور مثال با رانش زمین تعدادی کفن نوزاد پیدا شده کهنشان می دهد در یک دوره نوعی بیماری بچه ها در شهر شایع بوده و باعث مرگ آنان شدهاست.

گردآوری: مجله اینترنتی وبلاگ قطب نما