دو واکنش به انتشار فهرست حذفی های کتاب های فارسی دانش آموزان - وبلاگ قطب نما

به گزارش وبلاگ قطب نما، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، موارد مطرح شده در فضای مجازی در مورد حذف بعضی متن ها از کتاب های فارسی را رد و تاکید نمود در سه سال گذشته متنی از این کتاب ها حذف نشده است.

ایسنا نوشت: کوروش امیری نیا معاون برنامه ریزی متوسطه دفتر تالیف کتاب های درسی ابتدایی و متوسطه نظری در پاسخ به مواردی که در بعضی خبرگزاری ها و فضای مجازی نسبت به کتاب های درسی فارسی دوره دوم متوسطه مطرح شده است، گفت: کتاب درسی به عنوان یکی از اجزاء مهم بسته آموزشی در فرآیندی حساب شده و متناسب با منطق اسناد بالادستی از جمله سند برنامه درسی ملی و راهنمای برنامه درسی حوزه تربیت و یادگیری با تأیید استادان و صاحب نظران شورای برنامه ریزی درسی و اعتباربخشی توسط تعداد زیادی از استادان و دبیران سراسر کشور تهیه و تدوین می شود. در این راستا کتاب های درسی فارسی دوره دوم متوسطه نیز از سال 1395 همسو با برنامه درسی ملی، نو نگاشت بوده و در سه سال گذشته متنی از این کتب حذف نشده است.

• آشنایی با سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی

امیری نیا یادآور شد: در فراوری کتاب های جدید و نو نگاشت دوره دوم متوسطه، مهم ترین اصل، رعایت خواسته ها و انتظارات سند برنامه درسی ملی بوده است و همین امر سبب شده تا کتاب های جدید ساختار و محتوایی متفاوت از کتاب های قبلی داشته باشند. بنابراین کتاب های قبلی از مهر 1395 در مدارس تدریس نمی شود و تمامی موارد ذکر شده توسط نویسنده از کتاب های مربوطه حذف نشده بلکه مربوط به کتاب های قبل از سال 1395 است. شورای برنامه ریزی درسی و گروه تألیف سعی نموده است تا حد امکان از متون کتاب های درسی ادبیات 40 سال گذشته در صورت تناسب با اهداف و سرفصل های کتاب های جدید استفاده کند. با نگاهی به تاریخ کتاب های درسی به خوبی می توان فهمید که در گذر زمان، محتوای کتاب های درسی با توجه به ضرورت های مختلف آموزشی، اجتماعی و فرهنگی اصلاح و بازنگری شده و تغییر یافته است.

معاون برنامه ریزی متوسطه دفتر تالیف کتاب های درسی ابتدایی و متوسطه نظری اضافه کرد: در انتخاب شاعران و نویسندگان اصل بر انطباق متون نظم و نثر با موضوع و اهداف برنامه درسی زبان و ادبیات، رعایت سیر زمانی (گذشته و امروز) و پرهیز از متون دارای اندیشه های جهت دار و ... است. بنابراین کتاب درسی جایی برای معرفی اندیشه های اشخاص خاص نیست که منتهی به سهم خواهی فرد یا افراد باشد. متن دروس با تشخیص شورای برنامه ریزی درسی، نتایج ارزشیابی سرانجامی و مکاتبات دبیران در طی چند سال یک بار حذف، اصلاح یا اضافه کرده می شود.

وی یادآور شد: از آنجا که هر تحولی در حوزه آموزشی به ویژه زبان و ادبیات فارسی، مستلزم آشنایی با فلسفه آن و تعدیل عادت های قبلی در تدریس است، لذا طبیعی است بعضی از همکاران با ابهامات، پرسش ها و چالش های ذهنی و عملی روبرو شوند. از این افراد به ویژه فعالان عرصه کنکور درخواست می شود آموزه های جدید این حوزه یادگیری را با مراجعه به پیشگفتار کتاب ها و راهنمای معلم مطالعه نمایند تا بیشتر و بهتر در جریان چرایی تغییرات کتاب های فارسی دوره متوسطه قرار بگیرند.

امیری نیا در ادامه شیوه ارائه مباحث آموزشی پرداخت و اظهار کرد: شیوه ارائه مباحث آموزشی بر اساس منطق برنامه درسی، مهارتی و کاربردی بوده و هدف اصلی در این رویکرد تسهیل فرآیند آموزش، یادگیری، پرورش قدرت تحلیل، توانایی فراوری متن و توانایی شناخت و به کارگیری علوم ادبی در آنالیز متون ادبی است. بنابراین مباحثی مثل شعر، داستان، حکایت، دستور و آرایه های ادبی به شکلی تازه در ساختار کتاب ها مطرح شده است.

معاون برنامه ریزی متوسطه دفتر تالیف کتاب های درسی ابتدایی و متوسطه نظری در سرانجام متذکر شد که از استادان و صاحب نظران دعوت می شود قبل از هر نقد و نظری در مورد ساختار و محتوای کتاب های فارسی به راهنمای معلم کتاب های زبان و ادبیات فارسی دوره اول و دوم متوسطه مراجعه نمایند تا از سرفصل ها و موضوعات مصوب برنامه آگاهی داشته باشند. هر متنی که در کتاب آمده منطبق بر منطق برنامه درسی بوده است.

• شرح یک مؤلف کتاب درسی درباره حذفیات کتاب ها

محمدرضا سنگری که در تألیف کتاب های درسی همکاری داشته است، درباره تغییرات و حذفیاتی که در کتاب های درسی ادبیات فارسی اتفاق می افتد، شرح داد.

این نویسنده، پژوهشگر و مؤلف کتاب های درسی زبان و ادبیات فارسی در پی انتشار فهرستی با عنوان حذفیات کتاب های درسی ادبیات فارسی که در فضای مجازی دست به دست می شود و از حذف شعر و داستان هایی از ادبیات کلاسیک و معاصر و جایگزینی متن ها و نام هایی دیگر حکایت دارد و البته سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی امروز به این موضوع واکنش نشان داد و گفت در سه سال گذشته متنی از کتاب های فارسی حذف نشده است، اظهار کرد: من در دوره ای در تألیف کتاب های درسی بوده ام، اما بعدها ارتباط من کمرنگ تر بوده است. گاه تصمیم گیری های بعدی ای می شد که در این تصمیم گیری ها چندان نقشی نداشتم.

او اضافه کرد: من نزدیک به 15 سال است که دیگر مسئول گروه ادبیات سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی نیستم. فقط گاهی مرا در تیم تألیف دعوت می کردند و من هم با دوستان گروه همکاری و همفکری داشتم. این که به چه دلیل درسی را برداشته اند و یا چرا درسی اضافه کرده شده و یا این که تغییراتی ایجاد شده، مسئول گروه ادبیات سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی بهتر می توانند شرح دهند و هر شرحی که من بدهم ممکن است شرح نادرست یا ناقصی باشد.

سنگری در شرح چرایی حذف یا اضافه شدن متن ها به کتاب های درسی ادبیات فارسی، گفت: گاهی افرادی در حذفیاتی که وجود دارد بزرگ نمایی می نمایند. آن ها معمولا با واقعیت های کتاب های درسی آشنا نیستند. گاهی اوقات بعضی از حذف ها پیشنهاد خود دبیران است زیرا معمولا از آن ها نظرسنجی و نظرخواهی می نمایند، یا دبیران نقدهایی می فرستند که باعث می شود درسی حذف یا درس دیگری اضافه شود. این طور نیست که ما تصور کنیم هر درسی را هر کس و هر وقت که دلش خواست می تواند حذف کند و یا درس دیگری را وارد کتاب های درسی کند و یا راحت آن را بردارد. آن جا شورایی وجود دارد که اعضایش درباره درس ها نظر می دهند و آن ها را آنالیز می نمایند.

او با بیان این که شاید یک از دلایل حذف ها درخواست دبیران باشد، اعلام نمود: ممکن است دبیران بگویند فلان درس هیچ تناسبی ندارد و قابل تدریس نیست و یا درس بهتری وجود دارد که می تواند جایگزین آن شود یا بچه ها از فلان درس لذتی نمی برند. پس صرفا این که این درس برای فلان شخصیت است که متعلق به جناح این طرف است یا آن طرف یا به چهره های قبل از انقلاب برمی شود، در تألیف کتاب های درسی مطرح نیست. حال ممکن است بعضی نسبت به آن حساسیت به خرج بدهند که مثلا این داستان چون برای غلامحسین ساعدی بوده و یا این شعر چون برای اخوان یا برای فلان کس بوده شما حذف نموده اید و در واقع دارید مخالف می کنید یا هر انگاره دیگری، درست نیست.

این مؤلف کتاب های درسی سپس اعلام کرد: کتاب های درسی پشتوانه دارد و حداقل چندین مجموعه درباره آن ها فکر و بحث و آنالیز و سپس از معلمان نظرخواهی می نمایند. پیش از این که کتاب چاپ شود آن را در سایت می گذارند و معلمان آن را می بینند. سازمان نیز بازخورد آن را می بیند. ممکن است چند معلم گفته باشند این درس، درس مناسبی نیست. حتی ممکن است از یک شخصیت انقلاب درسی حذف شود، اصلا این طور نیست که خدای نخواسته از سر مخالفت با ارزش های انقلاب باشد؛ بلکه دبیران به این نتیجه رسیده اند که این درس، درس مناسبی نیست. گاهی وقت ها هم خواهندگانی هستند که متقاضی مطرح شدن در کتاب های درسی هستند، گاهی درسی متناسب با این خواسته ها وارد کتاب درسی می شود، اما بعد معلوم می شود که این درس خیلی هم مناسب نبوده و عکس العمل دبیران را در پی داشته است. من موارد بسیار این چنینی دیده ام. گاهی دبیرانی ما را دیده و گفته اند تو را به خدا این درس را بردارید زیرا مورد اقبال بچه ها نیست، در حالی که ممکن است این درس برای یک شخص نام آور و نویسنده مشهور باشد اما مورد علاقه دانش آموز نباشد، آن وقت آن درس عوض می شود. آن وقت کسانی می آیند و بدون این که عقبه این ماجرا را بدانند، برخوردهای این طوری می نمایند.